Żak. Jest to narzędzie złożone z klatki łownej stożkowatego kształtu, mające zwykle 2 szeregowo ustawione gardła. Klatka łowna zakończona jest kutlem i rozpięta na sztywnym szkielecie, złożonym zwykle z 4-5 obłąków (niekiedy więcej). Żak może mieć urządzenie dodatkowe w postaci ścianki lub skrzydeł przymocowanych do pierwszego obłąka klatki łownej, a niekiedy również do jej przedsionka, utworzonego ze skrzydeł. Żaki są montowane jako narzędzia jendnoklatkowe i noszą wówczas nazwę żaków pojedynczych oraz jako narzędzia złożone z kilku klatek łownych połączonych ze sobą ściankami lub skrzydłami i wówczas noszą nazwę żaków kombinowanych. Żaki ustawiane są w jeziorach pojedynczo lub w kombinacji większej ich ilości, jako tak zwane zestawy żakowe. Rozmiary poszczególnych żaków oraz wymiary oczek użytej na ich zmontowanie tkaniny sieciowe, a także sposób zastosowania - powodują rozróżnianie odmian: szczupakowych, linowych i węgorzowych. Żaki pojedyncze są uzupełniane urządzeniami dodatkowymi, co różnicuje je na tak zwane żaki ściankowe, skrzydłowe i ściankowo-skrzydłowe. 1. Pojedynczy żak ściankowy - zaopatrzony jest w ściankę przymocowaną do pierwszego obłąka klatki łownej. a) Typ szczupakowy - o wysokości 37 cm, o wymiarze 30 mm na pierwszym obłąku. Pierwsza komora zmontowana jest z tkaniny Nm 40/15, o oczkach wielkości 30 mm. Długość całej klatki łownej wynosi 1,24 m. Ściana ma 4 m długości, 0,57 m wysokości, jest wykonana z tkaniny Nm 40/12 o wymiarach ok. 28 mm. Jest to mały żak, stosowany w okresie tarła szczupaków do stawiania na płytkich, silnie zarośniętych brzegach lub zalanych wiosną partiach brzegowych. W końcu kwietnia lub w maju ustawiany głębiej - może dać dobre rezultaty przy połowie węgorzy. b) Typ linowy jest przewidywany w czterech wielkościach: wysokość 56 cm, 68 cm, 80 cm i 93 cm. Pierwszą komorę montuje się z tkaniny Nm 40/15, o oczkach wielkości 35 mm, a matnię z tkaniny Nm 40/18 o oczkach 30 mm. Długość klatek łownych zależnie od wysokości wynosi: 145, 170, 195 i 220 cm. Ścianki długości 4-5 i odpowiedniej wysokości robi się z tkaniny Nm 40/12, o oczkach wielkości 30 mm. Żaki tego typu stosowane są w wąskiej strefie przybrzeżnej jezior, w której ze względu na raptowny stok ławicy połów żakami podwójnymi lub mierożami jest utrudniony. Przy połowach w zarośniętej strefie przybrzeżnej konieczne jest naturalnie wykaszanie wśród niej korytarzy (gatunków) szerokości dostosowanej do narzędzia. Za pomocą tych żaków łowi się przeważnie liny, używane są również do połowu leszczy. 2. Pojedynczy żak skrzydłowy - zaopatrzony jest w dwa skrzydła przymocowane do pierwszego obłąka klatki łownej. Pierwsza komora jest zmontowana z tkaniny Nm 40/15, o oczkach wielkości 35 mm, matnia - z tkaniny Nm 40/18, o oczkach wielkości 30 mm. Długość całej klatki łownej wynosi 1,95 m, skrzydła mają po 4 m długości i 1,26 m wysokości. Są one zrobione z tkaniny sieciowej Nm 40/12, o oczkach wielkości 30 mm. Żaki takie stosowane były do obstawiania wlotów i wylotów rzek, celem połowu wędrujących ryb. Straciły one znaczenie z chwilą rozpowszechniania żaków kanałowych. Obecnie żaki takie mają zastosowanie w płytkich partiach jezior do połowu ryb przybrzeżnych, zwłaszcza linów. Ustawia się je przed szuwarami, zwykle w postaci zestawu złożonego z dwu żaków umieszczonych naprzeciw siebie, przy czym jedne z naprzeciw położonych skrzydeł łączy się za pomocą tak zwanego płotka. Płotka wraz ze skrzydłami dwu żaków formuje okólnik, do którego dostawia się samodzielną ściankę dochodzącą do samego brzegu jeziora. 3. Żak kanałowy zwany również przestawą rzeczną, jest odmianą żaka pojedynczego dwuskrzydłowego. Klatka łowna tego żaka, niekiedy o większej ilości obłąków, uzupełniona jest przedsionkiem. Przedsionek ten utworzony jest przez zszycie górnych i dolnych krawędzi obu skrzydeł, bądź przez połączenie ich wszytymi między nie klinami tkaniny sieciowej. Skrzydła żaka, w razie potrzeby wyższe od średnicy pierwszego obłąka klatki łownej i wystające ponad powierzchnię wody, są odpowiednio zagięte, formując okólnik, niekiedy uzupełniany ścianką dostawą. Podbora skrzydeł i przedsionka bywa obciążona łańcuchem w celu zapewnienia ścisłego przylegania do dna. Żak ten używany jest głównie do przegradzania kanałów i cieków wodnych przy ich wypływie z jezior w czasie wiosennego i jesiennego spływu węgorzy lub w razie uzasadnionej względami gospodarczymi potrzeby - również i dla połowu innych ryb odbywających okresowe wędrówki. Najlepsze wyniki w połowie węgorzy w czasie ich ciągu uzyskuje się w ciemne i wietrzne noce. Żaki kanałowe mogą być wykorzystane na dopływach jeziora do połowu ciągnących na tarło szczupaków i jazi (marzec, kwiecień) oraz miętusów (styczeń, luty). Połów ryb żakami kanałowymi, jakkolwiek skuteczny, nie jest jednak racjonalnym sposobem. Żaki te w znacznej mierze utrudniają lub uniemożliwiają swobodne wędrówki rozrodcze poprzez cieki wodne w poszukiwaniu naturalnych tarlisk - co powoduje duże straty gospodarcze. Należy więc wystrzegać się odgradzania tarlisk żakami kanałowymi, lecz ustawiać je w takich miejscach, aby zamknięte nimi obszary wodne miały należyte warunki do rozrodu ryb. Ze względu na dużą ilość pracy przy obsłudze tych żaków - używanych głównie do połowu węgorzy - niewątpliwie będą one musiały ustąpić miejsca stałym węgarniom, wybudowanym w miejscach umożliwiającym połów węgorzy z dużej ilości wód lub nawet z całego systemu rzecznego. 4. Pojedynczy żak ściankowo-skrzynkowy jest to jednoklatkowy żak z przymocowanymi do pierwszego obłąka klatki łownej dwoma skrzydłami oraz ze ścianką umieszczoną między skrzydłami i znacznie od nich dłuższą. Niekiedy skrzydła takiego żaka są zagięte, tworząc w ten sposób okólnik. Żaki takie ustawia się zwykle prostopadle do brzegu, do którego dochodzi ścianka, podczas gdy sama klatka łowna bywa rozciągana na głębokości 3-4 m. Stosuje się do połowu ryb zarówno w płytszej, jak i w głębszej partii strefy przybrzeżnej, ustawiając zwykle nie pojedynczo lecz szeregiem. Żaki kombinowane są używane w kilku odmianach. Występująca ilość klatek łownych oraz sposób połączenia ich z urządzeniami dodatkowymi w postaci ścianek i skrzydeł różnicuje żaki kombinowane na tak zwane żaki podwójne oraz kozaki dwuskrzydłowe i czteroskrzydłowe. Żak podwójny jest urządzeniem dwuklatkowym. Jego klatki łowne, zwrócone do siebie otworami wejściowymi, połączone są jedną wspólną ścianką, przymocowaną do pierwszych obłąków obu klatek. Żaki tego rodzaju stosowane są w jeziorach o płytkich, długich strefach przybrzeżnych. Ustawia się je w miejscach porośniętych roślinnością podwodną lub w naturalnych bądź wykoszonych ścieżkach (gankach) wśród roślinności nadwodnej. Łącznie z mierożami, które zastępują je na głębszych miejscach, żaki podwójne stanowią bardzo rozpowszechnione i podstawowe narzędzie połowu pułapkowego. Okres połowu tymi żakami trwa od wczesnej wiosny (niekiedy nawet jeszcze pod lodem) do listopada, z nasileniem w kwietniu i do połowy maja, a następnie przez czerwiec, lipiec i sierpień. Najczęściej poławiane nimi ryby to szczupaki, liny, karasie, leszcze, okonie i płocie. Poławia się nimi również i inne ryby jak: szczupaki, okonie, liny i karasie oraz leszcze, krąpie i karpie. W zależności od przystosowania do warunków połowu rozróżnia się dwie odmiany kozaków: 1. Kozak dwuskrzydłowy jest to żak kombinowany zmontowany z trzech klatek łownych. Środkowa klatka łowna największa, często zaopatrzona w środkową ściankę, połączona jest końcami swych dwu skrzydeł z dwiema mniejszymi klakami łownymi. Końce skrzydeł przymocowane są po środku obłąków tych klatek, stanowiąc dla nich ściankę. Długość oraz wysokość skrzydeł i klatek kozaka przystosowuje się do szerokości i głębokości strefy przybrzeżnej, w której zostaje on ustawiony prostopadle do brzegu, sięgając ścianką na sam brzeg. Tę odmianę kozaka można by określić również jako pojedynczy żak skrzydłowy, a w wypadku zastosowania ścianki środkowej jako pojedynczy żak ściankowo-skrzydłowy, do którego końców skrzydeł przyszyto dwie mniejsze klatki łowne. 2. Kozak czteroskrzydłowy jest to żak kombinowany, zmontowany z trzech lub czterech klatek łownych. Skrzydła centralnej klatki łownej łączą ją z dwiema nieco mniejszymi klatkami łownymi, których drugie skrzydła zbliżone ku sobie formują okólnik, pozostawiając do niego wejście. Przez to wejście do środka okólnika wstawiana jest wysoka, samodzielna ścianka, której drugi koniec, wyprowadzony daleko poza okólnik, zostaje niekiedy zaopatrzony w przyszytą do niego czwartą klatkę łowną. Tę odmianę kozaków stosuje się w szerszych i głębszych miejscach strefy przybrzeżnej, doprowadzając wolny koniec ścianki do brzegu lub na odpowiednich górkach podwodnych i stosując wówczas czwartą mniejszą klatkę łowną przyszywaną do ścianki.